رکن قانونی جرم جاسوسی در قانون جرایم رایانهای
مواد 3 تا 5 قانون جرایم رایانهای رکن قانونی جرم جاسوسی رایانهای را تشکیل میدهند، در ماده 3 بیان نموده « هر کس به بطور غیر مجاز نسبت به دادههای سری در حال انتقال یا ذخیره شده در سازمانهای رایانهای یا مخابراتی یا حاملهای داده مرتکب اعمال زیر شود به مجازاتهای مقرر محکوم خواهد شد:
الف – دسترسی به دادههای مذکور یا تحصیل آنها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، …
ب – در دسترس قرار دادن دادههای مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، …
ج – افشاء یا در دسترس قرار دادن دادههای مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان انها، …»
و در ماده 4 بیان نمود « هر کس به قصد دسترسی به دادههای سری موضوع ماده (3) این قانون، تدابیر امنیتی سامانههای رایانهای یا مخابرایتی را نقض کند، … »
و همچنین در ماده 5 بیان شده « چنانچه مأموران دولتی که مسئول حفظ دادههای سری مقرر در ماده(3) این قانون یا سامانههای مربوط هستند و به آنها آموزش لازم داده شده است یا دادهها یا سامانههای مذکور در اختیار آنها قرار گرفته است بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به دادهها، حاملهای داده یا سامانههای مذکور شوند، …»
الف) تعریف جرم جاسوسی در فضای مجازی
در لغت دهخدا جاسوسی به معنی « خبر از جایی به جایی بردن» 1 و همچنین به معانی دیگر نیز به کار رفته در فرهنگ واژگاه لغت نیز جاسوسی بدون قرینه، مطلق است وبه نفع و ضرر کشور استعمال میشود در فرهنگ حقوقی در تعریف جاسوسی چنین آمده است: « کسی که محرمانه یا تحت عنوان نادرست به نفع حصم در صدد تحصیل اطلاعاتی از نقشه و قوای طرف و مقاصد او برآید» 1 و همچنین برخی نیز جاسوسی را این چنین تعریف نمودهاند: «جاسوس شخصی است که تحت عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحصیل اطلاعات یا اشیایی باشد.» 2 در این تعریف جاسوس دارای یک مرحله است و بر خلاف برخی از حقوق دانان خارجی دو مرحله نیست:
در تعریف دیگر جاسوسی در معنی وسیع کلمه دو دسته اقدامات را شامل میشود: دسته اول: اقدامات مقدماتی که عبارت از تافحص و تحصیل اطلاعات مخفی است، و دسته دوم عملیات اجرایی که ایجاد ارتباط و رساندن اطلاعات مزبور به کسانی است که باید از آن بهرهبرداری کنند.3
دسته اول ( اقدامات مقدماتی جاسوسی) ممکن است متضمن قصد جاسوسی نباشد. مثلاً متهم صرفاً از لحاظ کنجکاوی، میل به دانستن یا این که اقدام به تحصیل اطلاعات محرمانه نموده تا بتواند مردم مملکت خود را آگاه سازد، نه خارجیان را ، اما دسته دوم ( عملیات اجرایی جاسوسی) همیشه کاشف از وجود اراده خاص به آگاه کردن یک کشور خارجی و اسرار کشور دیگر و انتفاع از آنها به ضرر کشور است.
در حقوق ایران معانی جاسوسی تا کنون با معنای دوم انطباق داشته است.
در قانون جرایم رایانهای، قانونگذار سیاست کیفری دیگری را برای خود انتخاب کرده و اموری را که حتی ممکن است متضمن جاسوسی نباشد از مصادیق جرم جاسوسی محسوب نموده است؛ به گونهای که به خلاف دیگر قوانین کیفری ایران، مطابق بند «الف» ماده 3 قانون اشاره چنانچه فردی صرفاً از روی کنجکاوی یا میل به دانستن ویا از روی غفلت و بی احتیاطی به دادههای سری دسترسی پیدا کند و یا آنها را شنود کند، جاسوس محسوب میشود. این موضوع با عدالت سازگان نیست.4
1 – دهخدا، 1377، ج5.
1 – جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1381، ج2. مبسوط در ترمینولونژی حقوق انتشارات گنج دانش ص 156.
2 – گلدوزیان، ایرج، حقوق جزا اختصاصی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوازدهم، 1385، ص 578
3 – گلدوزیان، ایرج، همان، ص 578
4 – ترکی، غلام عباس، نگرش علمی و کاربردی به قانون جرایم رایانهای، ماهنامه دادرسی شماره 79، سال 1389،ص**
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
بررسی تحلیل تکوین جرم در فضای مجازی با تأکید بر قوانین کیفری ایران